بازار بورس ایران و جهان
بازار بورس چیست؟
بورس بازاری است که پس انداز و نقدینگی های افراد جامعه را جذب کرده و در جهت رشد تولید و رونق اقتصاد کشور به کار میبرد. با سرمایه گذاری در بازار بورس، در واقع هزینه های واحد های تولیدی و صنعتی، کارخانجات و شرکت ها تامین شده و کمک زیادی به رشد اقتصادی کشور می شود. در بورس هر فرد با خرید اوراق بهادار آن شرکت که به اصطلاح خرید سهم گفته میشود، سهامدار آن شرکت شده و در سود و زیان شریک بوده و می تواند در جلسات حضور داشته و در تصمیمات مهم مشارکت کند. در گذشته خرید و فروش سهم در تالار بورس انجام می شد ولی با گسترش اینترنت و کامپیوتر و موبایل، افراد در هر نقطه دنیا که باشند به راحتی به خرید و فروش سهام بورس می پردازند.
افراد جامعه از پس انداز خود برای سرمایه گذاری در بازار های مختلفی بهره می برند که بازارهای مالی گفته میشود، چند نمونه از بازارهای مالی عبارتند از:
- طلا و سکه
- مسکن
- سپرده بانکی
- بورس
- دلار
با نگاهی به آمار و نمودارها در بازار های مختلف مالی، چه در ایران و چه در جهان، به این نتیجه می رسیم که بیشترین سود و بهره وری از آنِ بازار بورس است.
به طور مثال میزان سوددهی بازار های مختلف مالی را در مدت 5 سال تا شهریور 1400 در بورس ایران مشاهده میکنید. با اینکه از تابستان 1399 تا 1400 شاهد ریزش 50 تا 70 درصدی بازار بورس ایران بودیم ولی با توجه به فراز و نشیب های این بازار، در طولانی مدت سود آوری بالاتری نسبت به سایر بازار های مالی در طولانی مدت دارد.
یکی دیگر از مزایای بازار بورس نسبت به بازارهای مالی دیگر، سرعت بالای نقدشوندگی آن است و برای مثال نقد کردن سهام و فروش سهم در چند ثانیه انجام میشود ولی نقد کردن و فروش زمین یا مسکن، ممکن است روزها و یا ماه ها به طول بیانجامد.
بورس ایران با یورس سایر کشورهای دنیا تفاوت هایی دارد که در ادامه بیان میکنیم.
تاثیر دولت بر بورس ایران
بازار بورس، طبق قانون باید یک نهاد کاملا خصوصی و جدا از دولت و تصمیمات دولتی باشد. این مسئله در بازار بورس کشورهای خارجی کاملا رعایت می شود ولی در بورس ایران اینطور نیست و بازار بورس رابطه تنگاتنگی با دولت دارد و تصمیمات سیاسی مسئولین دولتی، تاثیر زیادی بر بازار بورس دارند. در واقع بورس باید به عنوان یک موسسه خصوصی فعالیت کند و هزینه هایش را از کارمزد معاملات بورسی تامین کند. ولی در بورس ایران برخی نهادهای دولتی در قالب شرکت های حقوقیِ قوی ظاهر شده و کنترل قیمت سهام و شاخص بازار را به دست میگیرند. در حالیکه در کشورهای خارجی، دولت حتی حق نظارت بر بازار بورس را نداشته و این کار مربوط سازمان بورس و بانک مرکزی می باشد.
یکی از تفاوت های بورس ایران با بورس کشورهای خارجی، میزان مشارکت فعال مردم در معاملات بورس است. به طور مثال در بورس آمریکا 63 درصد و کانادا 57 درصد مردم در معاملات بورس فعال هستند ولی در ایران این رقم بسیار پایین است. در ایران بسیاری از ورود کنندگان به بورس به دلیل فروش سهام عدالت اقدام به دریافت کد بورسی کرده اند و بسیاری دیگر فقط اقدام به خرید عرضه اولیه می کنند و درصد بسیار کمی از افراد حضور فعال در بورس دارند که به رکود بازار بورس ایران دامن می زند.
قرار دادن دامنه نوسان برای سهم
یکی از تفاوت های بزرگ بورس ایران و جهان، وجود دامنه نوسان روزانه برای قیمت سهم است. در بورس ایران اکثر سهم ها دامنه نوسان 5 درصد دارند در صورتیکه در بورس سایر کشورها معاملات بدون محدودیت قیمت و طبق قیمت توافقی خریدار و فروشنده انجام می شود. البته این ویژگی بورس ایران مزایا و معایبی دارد:
از مزایای آن میتوان به کنترل قیمت سهم و جلوگیری از افت شدید قیمت سهم اشاره کرد. محدودیت دامنه نوسان همچنین میتواند از سوء استفاده برخی خریداران که با خریدِ گروهی به طور کاذب قیمت سهم را بالا می برند، جلوگیری کند.
از معایب محدودیت دامنه نوسان قیمت سهم، ایجاد صف خرید و یا صف فروش برای سهم است، در حالی که در بورس جهانی صف خرید و فروش معنی ندارد و با هر قیمت توافقی خرید و فروش انجام می شود. همچنین صف فروش باعث طولانی شدن زمان اصلاح قیمت سهم است و در نتیجه رکود در معاملات بازار بورس را در پی خواهد داشت.
تعیین حجم مبنا برای سهم
در بورس ایران برای هر سهم، تعدادی مشخص در نطر گرفته اند که به آن حجم مبنا گفته می شود. اگر سهم به میزان حجم مبنا معامله شود، قیمت سهم به میزان 5 درصد تغییر می کند و اگر تعدادی کمتر از حجم مبنا معامله شود به همان نسبت در افزایش یا کاهش قیمت سهم تاثیر خواهد داشت. در بورس جهانی حجم مبنا در نظر گرفته نشده و قیمت سهم را مورد تاثیر قرار نمی دهد.
در نظر گرفتن دو قیمت پایانی و آخرین قیمت برای سهم
در بورس ایران ، آخرین قیمت سهم به قیمتی میگویند که در پایان زمان معامله سهم در روز، با آن قیمت خرید و فروش شده است. قیمت پایانی به میانگین قیمت سهم از زمان شروع تا پایان معاملات آن روز گفته می شود. در قیمت پایانی سهم حجم مبنا نیز موثر است و باید سهم، حداقل به تعداد حجم مبنا مورد خرید و فروش قرار گیرد تا قیمت پایانی سهم افزایش یا کاهش یابد. در بورس جهانی چنین چیزی وجود ندارد و فقط یک قیمت برای سهم در نظر گرفته میشود و به تعداد سهم ارتباطی ندارد.
کم بودن شناوری آزاد سهم
اگر این سوال پیش بیاید که شناوری سهم چیست باید بگوییم به میزان تعداد سهام شرکت که قابل خرید و فروش هستند شناوری سهم گفته می شود. به طور مثال دارایی یک شرکت یک میلیون سهم است و فقط 200 هزار سهم آن در بازار بورس قابل معامله است در اینصورت شناوری سهم 20 درصد می باشد.
در بورس جهانی، شناوری سهم بالاست و به طور معمول 70 تا 90 درصد شناوری آزاد برای سهم در نظر میگیرند و نباید شناوری کمتر از 25 درصد باشد وگرنه از بورس اخراج می شود. در صورتی که در بورس ایران شرکت های زیادی وجود دارند که شناوری کمتر از 20 درصد دارند. پایین بودن شناوری سهم باعث می شود نقد شوندگی سهم پایین بیاید که یک ویژگی منفی محسوب میشود، از طرفی پایین بودن شناوری سهم باعث می شود کنترل قیمت سهم آسانتر باشد و در ریزش بازار، افت قیمت سهم را کنترل کرد.
سرمایه گذاران خارجی در بورس
یکی از عوامل رشد بازار بورس ، حضور سرمایه گذاران خارجی و ورود پول و نقدینگی به بورس است. در بورس جهانی سرمایه گذاران به راحتی ورود کرده و سهام شرکت های مختلف را خرید و فروش می کنند ولی در بورس ایران حضور سرمایه گذاران خارجی با اختلالاتی مواجه است. یکی از دلایل عدم استقبال سرمایه گذاران خارجی از بورس ایران مربوط به تحریم های ایران است. همچنین ارتباط بین کشورهای خارجی و ایران به خاطر مجادلات و مسائل سیاسی، کم بوده و تاثیر زیادی بر رکود بورس ایران دارد.
تورم بالا و نوسانات ارزی چه تاثیری بر بورس دارند؟
یکی از شاخصه های بورس در هر کشوری، ارزش دلاری بازار بورس آن کشور است. به طور مثال بورس آمریکا و کانادا ارزش دلاری چند تریلیون دلاری دارند ولی بورس ایران فقط در حد چند میلیارد دلار ارزش دارد که جذابیتی برای سرمایه گذاران خارجی ندارد. بالا رفتن قیمت دلار باعث شده که ارزش ریال کم شده و بورس ایران که با ریال معامله می شود نیز دچار کاهش ارزش دلاری شود. همچنین تورم بالای اقتصاد کشور باعث ایجاد حس ناامنی برای سرمایه گذاران خارجی است.
2 نظر